Chronogramma est inscriptio, in qua litterae numeros significantes ( M,D,C,L,X,V,I) inter ceteras eminentiores fiunt. quorum numerorum si summam feceris, annum invenies, quo aedificium exstructum vel restitutum est.
Ut exemplum afferam:
AEDES HVC POSITAE PERSTENT IN NOMINE CHRISTI
|
(M+D+CC+V+IIIII = MDCCX)
Ceterum hoc chronogramma versu hexametro compositum est; ex quo evenit, ut sermo eius praestantior elegantiorque fiat.
obiter: in litteris Latinis scribendis nihil interest inter U et V; utrumque nota V signatur.
Nonnumquam fit, ut versus parum cum quadam inscriptione conveniat. quam si brevem esse oportet, veluti in anulo scalpendo, haud raro fit, ut versus propter longitudinem adhiberi non possit.
In aedificiis plerumque versus hexameter aut distichon conspicitur, quod quidem aptissimum est ad titulos sepulcrales componendos, ut elogium Vergilii poetae:
MANTVA ME GENVIT CALABRES RAPVERE TENET NVNC
|
PARTHENOPE. CECINI PASCVA RVRA DVCES
|
Omne distichon e duobus constat versibus, quorum longior hexameter, brevior pentameter appellatur. certa mensurae syllabarum vice – de qua disserere longum est – carmen ad numeros venit elegantiores. elogium Vergili supra dictum sic legitur (ubi accentus ibi sonus):
Mántua mé genuít, Calabrés rapuére; tenét nunc
|
Párthenopé. Ceciní páscua rúra ducés.
|
Ad sententias proverbiaque oratione poetica reddenda praeter hexametrum senarius iambicus est aptus, qui adhibeatur:
Amícus cértus ín re incérta cérnitùr
|
Cum carminum Germanicorum proprium est versus similiter cadere, Romani hac arte non utebantur. Quae tamen in carminibus mediae aetatis saepe exercebatur, non solum in extremo versu, sed etiam intra versum, quod fieri solebat in hexametris, qui Leonini appellantur:
Contra vim mortis non est medicamen in hortis
|
fieri quidem potest, ut pro re versus aliis quoque metris compositos tibi offerre possim (vide indicem metrorum):
index metrorum
|
| metrum |
|
aptissimum ad… |
| hexameter |
|
...plurimas res exprimendas, amoribus titulisque sepulcralibus exceptis |
| elegon (distichon) |
|
...titulos sepulcrales, ad consolationes, ad mortem alicuius promulgandam, ad carmina amatoria et chronogrammata facienda |
| senarius |
|
...sententias proverbiaque |
| hendecasyllabus |
|
...nugas, res iocosas, amores |
| choljambus |
|
...carmina ad irridendum facienda |
| Alcaicum metrum |
|
...consilia, monitus, res graviores |
